Przedstawiciele mniejszości etnicznej, czy raczej zaangażowani obywatele? Żydzi w miejskich parlamentach Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (Kraków, Poznań, Warszawa)
Gerda Henkel Stiftung
Projekt ukończony w kwietniu 2021 r.
Celem projektu jest przebadanie działalności żydowskich radnych w radach miejskich trzech gmin wielkomiejskich w okresie międzywojennym. Analiza koncentruje się na przesłankach, motywacjach, sposobach działania i ograniczeniach ich działalności.
Na początku należało naszkicować ramy prawne tego zaangażowania. Ponieważ każda z rozpatrywanych gmin znajdowała się w przeszłości na terenie innego państwa zaborczego, a tym samym w polu odziaływania odmiennych tradycji prawnych i zwyczajowych, więc wpływało to na zasadniczo różne traktowanie zarówno samorządności, jak i udziału Żydów w polityce komunalnej w konkretnych gminach. Kontynuacja tych odmienności charakteryzowała cały okres istnienia Drugiej Rzeczypospolitej. W dalszej kolejności należało przeanalizować, w jaki sposób demokratyzacja życia politycznego wpłynęła na strukturę społeczną i orientacje radnych żydowskich oraz ukierunkowanie ich samorządowych prac. Analizę dopełnia próba odzwierciedlenie wpływu ujednolicenie prawa administracyjnego w roku 1933 na wzmożenia interwencjonizmu i nacjonalizmu gospodarczego na poziomie komunalnalnym i znaczenie tych procesów dla prac przedstawicieli Żydów w samorządzie.
Granice fantomowe w Europie Środkowo-Wschodniej, druga faza finansowania: cyrkulacja i komunikacja; projekt cząstkowy "wyobrażenia przestrzeni - przestrzenie działania: regiony graniczne Polski w XX wieku"
PD dr Kai Struve
(Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych - BMBF)
Projekt ukończony w 2017 r.
Niniejszy projekt cząstkowy będący częścią projektu zbiorowego "Granice fantomowe w Europie Środkowo-Wschodniej" instytucjonalnie umiejscowiony jest w Centrum im. Aleksandra Brücknera. W trakcie drugiej fazy finansowania tego projektu zbadana zostanie problematyka dotycząca znaczenia granic fantomowych. Praca opierać się będzie na jednym studium przypadku oraz dwóch konferencjach.
1. W oparciu o przeprowadzone w trakcie pierwszej fazy finansowania studium dotyczące kształtowania się Górnego Śląska jako regionu w czasach Cesarstwa Niemieckiego oraz dwudziestolecia międzywojennego, celem studium w drugiej fazie finansowania jest analiza tego, w jaki sposób wyobrażenia o tym regionie i jego mieszkańcach wpłynęły na sytuację Górnego Śląska w PRL. Istotną cechą górnośląskiej samoświadomości, ale także postrzegania Górnego Śląska w aktualnych pracach historycznych i socjologicznych jest utrwalony stereotyp regionu pokrzywdzonego na wielu płaszczyznach. Jednakże w czasach PRLu obraz ten podlegał wielu sprzecznościom. Nie tylko regionalne struktury partyjne, opierające się na górnośląskim przemyśle ciężkim, były ważnym elementem władzy państowej, ale również inne górnośląskie instytucje miały nowe możliwości umiejscowienia regionu w polskiej historii oraz podkreślenia jego znaczenia dla polskiej tożsamości. Sprzyjała temu panująca w czasach komunizmu polityka kształtowania tożsamości narodowej koncentrująca się na robotnikach i rolinikach. W ramach drugiej fazy finansowania przeprowadzono dotychczas kwerendę źródłową oraz zbadano dostępną literaturę przedmiotu. Wyniki tej pracy zostaną zaprezentowane w artykułach naukowych.
2. Podczas konferencji Tereny, które przeminęły - nowe porządki. Spuścizna wielonarodowych imperiów a kształtowanie się państw we wschodniej Europie 1917-1923, (Vergangene Räume - Neue Ordnungen. Das Erbe der multinationalen Reiche und die Staatsbildung im östlichen Europa 1917-1923), która zorganizowana została wraz z Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce na uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą i odbyła się w dn. 14-15 października 2015 r. we Frankfurcie nad Odrą, omówiona została kwestia zależności pomiędzy terytorialnymi i społeczymi wyobrażeniami o nowym porządku w procesie kształtowania się państw po I wojnie światowej. Omawiane były również pytania dotyczące narodowych, międzynarodowych, ale także regionalnych i lokalnych instytucji, biorących udział w tym procesie. Ponadto przedyskutowany został także wkład tych instytucji w proces kształtowania się państw oraz rola, jaką odgrywały doświadczenia z okresu imperium w tym procesie. Ważną kwestię stanowiło również pytanie o minione sposoby kreowania przestrzeni i ich roli w kształtowaniu się nowej.
3. Na konferencji pod tytułem Przestrzenie doświadczenia a horyzonty oczekiwań: Wschodnioeuropejskie diaspory w trakcie zimnej wojny (Erfahrungsräume und Erwartungshorizonte: Die osteuropäischen Diasporen im Kalten Krieg), która organizowana jest wspólnie z katedrą historii Europy Południowo-Wschodniej na Uniwersytecie im. Humboldtów w Berlinie i odbędzie się w dn. 24-25 listopada 2016 r., omówiony zostanie stosunek przestrzeni doświadczeń, miejsc działania i wyimaginowanych obszarów na przykładzie różnych wschodnioeuropejskich diaspor na Zachodzie po 1945 r. W związku z tym podczas konferencji zostaną zadane pytania o znaczenie zebranych wcześniej doświadczeń, roli aktualnej sytuacji politycznej oraz funkcję przyszłych oczekiwań w stosunku do obszarów ojczyźnianych jako czynników determinujących działalność polityczną w krajach zachodnich po 1945 r.
Puryzm w językach słowiańskich ze szczególnym uwzlędnieniem języka polskiego
Projekt doktorski, FSU Jena (opiekun naukowcy: prof. dr. Achim Rabus)
Kai Witzlack-Makarevich, M.A.
Projekt ukończony w kwietniu 2021 r.
Puryzm językowy jako element składowy historii rozwoju języka miał kluczowe znaczenie dla rozwoju i procesu kształtowania się standardowych języków słowiańskich. Nawet jeśli poszczególne języki słowiańskie różniły się znacząco od siebie w podejściu do kwestii puryzmu, żadnemu z nich nie udało się uwolnić całkowicie spod jego wpływu. Punktem wyjściowym projektu pracy doktorskiej są teoretyczne rozważania nad stanem badań w niniejszej dziedzinie. Na tle socjolingwistycznego kontekstu zostaną zbadane różne formy puryzmu w językach słowiańskich, a następnie sklasyfikowane zostaną one w ramy typologiczne (objekt/przebieg/motywy/kierunek/intensywność/aktorzy). Na podstawie tego kontrastywnego przeglądu będzie można zaobserwować, na ile puryzm języka polskiego, który tworzy centrum niniejszej analizy, podlegał lub nie ogólnym wzorcom zachodnich języków słowiańskich, czy można stwierdzić w tym przypadku jakieś specyficzne elementy tego procesu, a jeśli tak, to dlaczego do nich doszło. Na podstawie wyników badań ustalona zostanie pozycja języka polskiego w rodzinie języków słowiańskich pod kątem językowego puryzmu.